Odobren novi režim lečenja ekstenzivno rezistentne TB (XDR TB)

U avgustu 2019. godine, Pretomanid, lek koji je razvila neprofitna organizacija TB Alijansa, dobio je odobrenje Savezne uprave za lekove SAD-a (FDA) za lečenje ekstenzivno rezistentne tuberkuloze ili multirezistentne tuberkuloze koja ne reaguje na terapiju u kombinaciji sa bedakvilinom i linezolidom.

Multirezistentna tuberkuloza (MDR TB) je oblik bolesti kod koje je bacil tuberkuloze otporan na najmanje izoniazid i rifampicin, dva najmoćnija leka protiv TB.

Ekstenzivno rezistentna tuberkuloza (XDR TB) je retka vrsta tuberkuloze otporne na više lekova –  na izoniazid i rifampicin, plus bilo koji fluorohinolon i bar jedan od tri injekciona leka  druge linije (tj. amikacin, kanamicin ili kapreomicin).

Ovo odobrenje predstavlja istorijsku pobedu za obolele od rezistentnih oblika najsmrtonosnije zarazne bolesti na svetu. To je tek treći novi lek protiv TB koji je FDA odobrio za upotrebu u poslednjih više od 40 godina, kao i prvi koji je razvila i registrovala neprofitna organizacija.

Pre ovog režima, osobe obolele od rezistentnih oblika bolesti imale su loše mogućnosti lečenja i lošu prognozu.

Režim sa tri leka koji se sastoji od bedakvilina, pretomanida i linezolida – koji se zajedno nazivaju režimom BPaL – proučavani su  u Nik-TB kliničkom ispitivanju na tri lokacije u Južnoj Africi. U ispitivanju je učestvovalo 109 osoba sa XDR TB kao i oboleli od MDR TB koji ne podnose ili ne reaguju na lečenje.

Podaci Nik-TB pokazali su uspešno lečenje kod 95 od prvih 107 uključenih pacijenata posle šest meseci lečenja BPaL-om i šest meseci praćenja nakon lečenja. Za dva pacijenta, lečenje je produženo na devet meseci. Nova primena lekova sadrži podatke o 1.168 osoba koje su primile pretomanid u 19 kliničkih ispitivanja koja su procenjivala bezbednost i efikasnost leka. Pretomanid je klinički proučavan u 14 zemalja. Prijavljene neželjene reakcije uključuju hepatotoksičnost, mijelosupresiju, kao i perifernu i optičku neuropatiju.

Tuberkuloza se uobičajeno leči kombinacijom lekova. Oblici bolesti osetljivi na standardnu terapiju zahtevaju šest meseci lečenja korišćenjem četiri leka. Lečenje XDR TB i MDR TB je veoma složeno. Pacijenti trenutno uzimaju kombinaciju osam antibiotika, od kojih neki uključuju svakodnevne injekcije, tokom 18 meseci ili duže. Na osnovu procena Svetske zdravstvene organizacije (SZO), stopa uspeha lečenja iznosi oko 34% za XDR TB i oko 55% za MDR-TB.

„Ovaj novi režim pruža nadu da će 9 od 10 pacijenata postići negativan nalaz kulture sputuma tokom 6 meseci nakon lečenja ovim kratkim, oralnim režimom.“

Očekuje se da će Pretomanid biti dostupan u Sjedinjenim Američkim Državama do kraja ove godine. Pored američke FDA, TB Alijansa je predala pretomanid kao deo BPaL režima na pregled od strane Evropske agencije za lekove i dostavila podatke SZO na razmatranje za potrebe uključivanja u smernice za lečenje ovih oblika bolesti.

1. Pretomanid and BPaL. Full Prescribing Information. August 2019.
2. TB Alliance. Pretomanid and BPaL Regimen for Treatment of Highly Resistant Tuberculosis. Oral presentation at: Antimicrobial Drugs Advisory Committee; June 6, 2019; Silver Spring, MD.
3. https://www.cdc.gov/tb/publications/factsheets/drtb/xdrtb.htm
4. The Review on Antimicrobial Resistance. Tackling Drug- Resistant Infections Globally. May 2016.
5. World Health Organization (WHO). Global TB Report 2018.
6. Fox W. Studies on the treatment of tuberculosis undertaken by the British Medical Research Council Tuberculosis Units. Int J Tuberc Lung Dis. 1999;3(10):S231-S279.